پلاک خوانی موتور های تک فاز و سه فاز

پلاک، لوحی فلزیست که کلیه مشخصات کاری و راه‌اندازی موتور روی آن قید می‌شود و لازم است تا جهت راه‌اندازی صحیح، طراح بتواند اطلاعات مورد نیاز را از روی آن استخراج نماید. به منظور انتخاب صحیح و مناسب الکتروموتور در پروژه  باید به چگونگی استخراج اطلاعات از روی پلاک (پلاک خوانی) آشنا بود.شکل ظاهری پلاک موتورها و نوع اطلاعات نوشته شده روی آن متفاوت است .

در شکل زیر یک نمونه از این پلاک ها را می‌بینید:

ولتاژ کاری  (Voltage)

معمولا روی پلاک موتورها ولتاژ نامی سیم‌پیچ‌ها بصورت ۲۲۰/۳۸۰ نوشته شده است. ولتاژ کمتر بیانگر حداکثر ولتاژیست که می‌توان به هر کلاف اعمال نمود.

یک تجربه در نصب الکتروموتورها

اگر ولتاژ درج شده بر روی پلاک موتور ۳۸۰/۶۶۰ باشد اتصال به صورت مثلث است ولی اگر بخواهیم ذخیره انرژی داشته باشیم و از یک سوم قدرت موتور استفاده کنیم می‌توانیم آن را به صورت ستاره نیز ببندیم. اما در موتورهای ۲۲۰/۳۸۰ فقط اتصال به صورت ستاره است، مگر اینکه بخواهیم آن را با اینورتر راه‌اندازی کنیم و فقط در دورهای پایین با آن کار کنیم.

فرکانس ( Frequency)

فرکانس شبکه برق معمولا ۵۰ یا ۶۰ هرتز است و اکثر موتورها نیز قابلیت کار کردن با این فرکانس ها را دارند.

اگر بیش از یک فرکانس بر روی پلاک  درج شده باشد، سایر پارامترهایی که از تغییر در فرکانس ورودی روی موتور تاثیر می‌پذیرند مانند گشتاور، جریان، چرخه کاری مفید و توان نیز روی پلاک موتور درج  می‌گردند.

تعداد فاز کاری ( Phase)

این پارامتر بیانگر تعداد خطوط تغذیه موتور در راه‌اندازی آن می باشد. تک‌فاز ۲۲۰ولت و سه‌فاز ۳۸۰ولت در نظر گرفته می‌شوند.

نوع ( Type) یا مدل موتور

در این قسمت سازندگان موتورها اغلب نام تجاری یا کد محصول را درج می‌کنند. که در واقع این کد ابزاری جهت معرفی محصول می‌باشد. نحوه  انتخاب این کد استاندارد ثابتی ندارد و هر سازنده با تعیین یک استاندارد داخلی اقدام به نام‌گذاری و کدگذاری محصولات خود می‌کند.

جریان نامی Current

جریان درج شده بر روی پلاک موتور متناظر با توان خروجی، ولتاژ و فرکانس نامی می‌باشد.

اگر فازها نامتعادل باشند یا شبکه دچار افت ولتاژ گردد، جریان  از آمپراژ نامی موتور منحرف می‌گردد.

نوسان ولتاژ تغذیه تاثیرات زیادی روی موارد زیر دارد:

• • جریان مصرفی
  • گشتاور تولید شده توسط موتور
  •  راندمان الکتروموتور
  • تولید گرما و دمای بدنه موتور
  • عمر مفید الکتروموتور

یکی از مهم‌ترین علل استفاده از اینورتر در راه‌اندازی موتورها، ثابت نگه‌داشتن گشتاور و جریان موتور در سطحی استاندارد حتی درصورت نوسانات ولتاژ شبکه می‌باشد.

ضریب توان ( Power factor)

اختلاف فازی که بدلیل خاصیت سلفی موتور بین جریان و ولتاژ ایجاد می‌­شود را ضریب توان (کسینوس‌فی) گویند. این عدد بین صفر و یک تغییر می‌­کند و هر چه قدر خاصیت سلفی موتور کمتر باشد این عدد به یک نزدیک‌تر بوده و توان راکتیو موتور به صفر نزدیک‌تر و موتور دارای راندمان بالاتری خواهد بود. این عدد را به صورت  cosφ، PF یا P.F. نمایش می‌دهند.

کیلووات یا اسب بخار(  kW or horsepower)

وات (به نشانه کوتاه شده W) یکای سنجش توان در سیستم استاندارد بین‌المللی واحدها است. یک وات برابر است با یک ژول انرژی در هر ثانیه. وات بیانگر آهنگ مصرف یا تولید انرژی است.

آهنگ مصرف انرژی الکتریکی در لامپ‌های حبابی معمولی بین ۱۵ تا ۱۰۰ وات است. لامپ‌های فلوئورسنت فشرده مصرفی بین ۵ تا ۳۰ وات دارند. موتور یک خودروی معمولی با آهنگ ۲۵۰۰۰ وات انرژی مکانیکی تولید می‌کند. توان یک فرمول اصلی دارد که همیشه یکسان است.

یک کیلووات ساعت برابر است با انرژی مصرف‌شده دستگاهی با توان ۱۰۰۰ وات در مدت یک ساعت.

سرعت بار کامل ( Full-load speed)

سرعت بار کامل عبارت است از سرعتی که در آن گشتاور بار کامل نامی در توان خروجی نامی تحویل داده می‌شود. معمولا سرعت بار کامل بر حسب دور بر دقیقه نوشته می‌شود. این سرعت با عناوین سرعت لغزشی یا سرعت واقعی روتور نیز نامیده می‌شود.

بازده موتور ( Efficiency )

بازده عبارت است از توان خروجی موتور تقسیم بر توان ورودی آن ضرب در صد. بازده به صورت درصد بیان می‌گردد. بازده توسط سازنده تضمین می‌شود که در محدوده باند خاصی قرار داشته باشد که بسته به استاندارد طراحی از قبیل IEC یا NEMA تغییر می‌کند.

چرخه کاری ( Duty)

Duty  عبارت از  مدت‌زمانی که در آن موتور می‌تواند با توان نامی خود کار کند. در بسیاری از موارد موتور می‌تواند این کار را به طور پیوسته انجام دهد که با S1 یا پیوسته نمایش داده می‌شود. اگر چیزی بر روی پلاک درج نشده باشد فرض بر خواهد بود که موتور برای چرخه کاری S1 طراحی شده است.

کلاس عایقی ( Insulation class)

میزان تحمل حرارتی سیم‌پیچی موتور را براساس استانداردهای تعیین‌شده، کلاس عایقی نامند . کلاس عایقی به صورت یک حرف انگلیسی مانند B یا F بیان می‌شود، که هر چه از نظر ترتیب حروف الفبا عقب‌تر باشد، عملکرد بهتر خواهد بود.

برای مثال، کلاس عایقی F عمر نامی طولانی‌تری در دمای راه‌اندازی مشخص نسبت به کلاس B دارد.

درجه حفاظت بدنه ( Enclosure)

شرایط محیطی که یک موتور می­‌تواند آن را تحمل کند و صدمه نبیند، بوسیله  دو عدد مشخص می­‌شود. این عدد را با IPXY نمایش می­‌دهند که معنی عدد سمت چپ و راست در جدول زیر آمده است: